دشواری های پژوهش در رباعیات فارسی با تأکید بر رباعیات بابا افضل

بابا افضل الدین مرقی کاشانی از روزگاران قدیم تا امروز علاوه بر حکمت و نویسندگی به شاعری و به ویژه رباعی سرایی نیز شهرت داشته و نامدار بوده است؛ اما هم از تعداد اشعار او اطمینانی نداریم و هم از صحّت انتسابشان؛ زیرا بسیاری از رباعیات او در دیوان و دفتر دیگر حکما و شعرا وجود دارد، و بسیاری از اشعار دیگران نیز به نام او ثبت افتاده است. این دشواری، مختصّ اشعار بابا افضل نیست، و در رباعیات بازگفته در قرن پنج و شش و هفت هجری که دوره اوج رباعی-سرایی است، غالباً این اشکال دیده می شود که برخی از رباعیات به چند شاعر بازخوانده شده و یا گوینده شان نامشخص است، و یا نسخ قدیمی و نزدیک به روزگار شاعر تقریباً وجود ندارد؛ اما دشواری هایی نیز از جنبه نظری و تاریخی و شخصی و مرامی می توان معرفی کرد که مختص بابا افضل باشد و موجب شده باشد که اعتماد کمتری به رباعیاتش صورت گیرد. این دشواری های موجب می گردد که هر نوع پژوهشی در افکار و آثار و زندگی بابا افضل، از اصالت و اعتبار لازم علمی برخوردار نباشد و بنایی بر آب فرض گردد. با این حال، نگارنده در مقال حاضر، ضمن معرفی مشکلات مختلف نظری و عملی پژوهش در اشعار بابا افضل، به ارائه پیشنهادهایی نیز می پردازد که در حال یا آینده ممکن است برخی از مشکلات این نوع پژوهش را کم کند یا مرتفع سازد.